DİSPERSİYON BOYARMADDELER İLE POLYESTERİ BOYAMA / DERS PLANI-3
DİSPERSİYON BOYARMADDELER İLE POLYESTERİ BOYAMA DERS PLANI
TEKSTİL TEKNOLOJİSİ ALANI
|
|
MODÜL ADI :
|
Sentetikleri Boyama
|
SINIF DÜZEYİ:
|
11.Sınıf
|
DERSİN ADI
|
DİSPERSİYON BOYARMADDELER İLE POLYESTERİ BOYAMA
|
ÖĞRENCİ TANIMLAMASI:
|
Meslek liselerinin Tekstil Teknolojisi Bölümü Boyama
alanı seçmiş olan öğrencilerinden oluşur.Maksimum 12 kişilik sınıflardan meydana
gelmektedir.
|
DERSİN İÇERİĞİ :
|
Polyester ve polyesteri boyamada etkili olan
dispersiyon boyarmaddeleri tanımaktır.
|
DERSİN AMACI:
|
Öğrenciye
bu plan ile polyesterin dispersiyon boyarmaddeler ile nasıl boyandığının
öğretilmesi amaçlanmaktadır.
|
HEDEF DAVRANIŞLAR :
|
Öğrenci;
|
DERS SÜRESİ:
|
40 DK
|
KULLANILAN YÖNTEMLER :
|
Sunuş Yoluyla Anlatım
|
ARAÇLAR :
|
Ders modülü, defter,kalem,akıllı tahta
|
1.DİSPERSİYON
BOYARMADDELER İLE POLYESTERİ BOYAMA
‘ Polyester
sentetik lifler içerisinde ülkemizde ve dünyada en çok üretilen sentetik
liftir. Polyester lifleri, diğer sentetik lif türleri gibi
sentez yolu ile elde edilen polimerlerden imal e edilir. Sentetik liflerin yapısını oluşturan polimer maddeler,
doğada bulunmayıp ancak p petrol veya kömürün ayrımsal damıtılmasından elde
edilir. Elde edilen uygun polimer m maddeler, eğirme yöntemleri ile sentetik lif
hâline getirilir.
Polyester lifinin boyanması güçtür. Çünkü;
- · Polyester liflerinin yapısında kristalin bölgeler fazla, amorf bölgeler azdır. Buda lifte sıkı bir kristalize yapı oluşturur.
- · Yapısında hidrofil gruplarının bulunması nedeniyle yüksek hidrofobik karaktere sahiptir.Çok düşük nem oranına sahiptir, su çekmez.
- · Polyester lifinin yapısında boyarmadde ile kimyasal bağ yapacak fonksiyonel gruplar yoktur.
1.1.Dispersiyon Boyarmaddeler
Polyester liflerinin boyanmasında en çok
kullanılan boyar madde, dispers boyar maddelerdir. Dispers boyar maddeleri,
polyester lifleri üzerinde uygun haslık değerlerine ve yeterli renk paletine
sahiptir. Piyasada sıvı veya toz hâlinde bulunur.
Dispers
boyar maddelerin suda çözünmesi diğer suda çözünen boyar maddelerin çözünmesi
gibi bilinen anlamda değildir. Dispers boyar madde, polyesterin boyanması
esnasında banyoda süspansiyon hâlinde bulunur. Yani boyar madde molekülleri
banyo içinde çözünmeden asılı olarak kalır. Pigment boyalar gibi suda tamamıyla
çözünmez durumda değildir. Dispers boyar maddeler üretilmeye başlandığında önceleri
küçük moleküllü olanları bulunmaktaydı ve bunların haslıkları düşüktü.
Teknolojinin gelişmesi ile yüksek haslıkları olan daha büyük moleküllü dispers
boyar maddeler üretildi.
Piyasada
üç ana dispers boyar madde türü vardır.
·
Küçük
moleküllü dispers boyar maddeler: Bu boyar maddelerle çektirme yöntemiyle
boyama yapılır.
·
Orta
moleküllü dispers boyar maddeler: Çektirme, bazen termosol yöntemi ile boyama
yapılır.
·
Büyük
moleküllü dispers boyar maddeler: Genellikle termosol yöntemi uygulanır. Bazen
çektirme yönteminde de kullanır.
Dispers boyar maddelerin lif üzerine tutunma
hızları (adsorpsiyon hızı) 80 C’nin altında camlaşma noktasının altında yani
çok düşüktür. 85 C’den itibaren adsorpsiyon hızı artmaya başlar ve 100 C’nin
üzerinde ise sürekli yükselir.
Dispers boyarmadde seçimi yapılacak
boyamanın kalitesini doğrudan etkileyen faktörlerden biridir. Bunun için
kombinasyon boyamalarda kullanılan boyar maddelerin birbiriyle uyumlu olması
gerekir. Reçeteyi oluştururken kullanılacak boyar maddelerin üretici firma
kataloglarındaki boyar madde çekim eğrileri, haslık değerleri gibi boyama
kalitesini doğrudan etkileyen unsurları birbiri ile aynı olan boyar maddeler
seçilir.
1.2. Dispersiyon Boyar Maddeleriyle
Polyesterin Boyanması
Dispers
boyar maddenin polyester liflerine karşı afinitesi oldukça yüksektir. Fakat
elyaf içine difüzyonu oldukça yavaştır. Dispers boyar maddelerin dengede iken
polyestere çekimleri oldukça iyidir. Dengeye varmak için gerekli olan süre çok
uzun olduğundan bu koşullar altında boyama yapmak pratik değildir. Normal
basınç altında ve 100 ºC’ye (maksimum) kadar çalışan cihazlarda difüzyon hızı
yüksek olan küçük moleküllü boyar maddelerle açık ve orta şiddette boyama
yapmak mümkündür.
Boyama
hızının çok yavaş olması nedeniyle düzgün boyama elde edilir. Elyaf içine
difüzyon zor olduğu gibi elyaf içine nüfuz etmiş boyar maddenin elyaf dışına
çıkması da zor olduğundan yaş haslıkları çok iyidir.
Polyester
lifinin elde edilmesi esnasında lif makro molekülleri sıkı kristalin yapı
oluşturur. Boyar madenin lif içine difüzyonuna olanak verecek amorf bölgelerin
kristalin alanlara oranla düşük olması, polyesterin normal şartlarda
boyanmasında zorluklar ortaya çıkarır. Bu nedenle dispers boyar madde ile
polyesterin boyanması için sıkı lif yapısının açılıp boyar maddenin lif içine
gireceği gözeneklerin açılması gerekir. Bu açılma genellikle aşağıdaki
şekillerde yapılır.
·
Yüksek ısı ve su ile gevşetme
·
Yüksek ısı ile gevşetme
·
Yardımcı madde ile gevşetme
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI
1) Polyester
neden zor boyanır?
2 ) Aşağıda
cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler
doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.
( ) Polyester en fazla nem çeken liftir
( ) Polyesterde amorf bölgeler oldukça yoğundur.
( ) Polyester, hidrofil karaktere sahiptir.
DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
|
Derse Katılım : %20
Derse uyum sağlama :%20
Derse hazırlıklı gelme : %30
Soruları cevaplandırabilme : %30
Yorumlar
Yorum Gönder