DOKUMA KUMAŞ ANALİZİ-II / DERS PLANI VE MATERYAL TASARIMI-7
DOKUMA KUMAŞ ANALİZİ-II
TEKSTİL
TEKNOLOJİSİ ALANI
|
|
DERSİN ADI :
|
DOKUMA KUMAŞ ANALİZİ-II
|
SINIF DÜZEYİ:
|
12.SINIF
|
ÖĞRENCİ TANIMLAMASI:
|
Meslek liselerinin Tekstil Teknolojisi Bölümü Dokuma
desinatörlüğü alanı öğrencilerinden oluşur.Maksimum 12 kişilik sınıflardan
oluşur.
|
DERSİN AMACI:
|
Öğrenci bu plan ile analiz için gerekli ortamı sağlayacak,
dokuma kumaş analizi için gerekli bilgileri edinecektir.
|
DERS İÇERİĞİ :
|
Kumaşın analizi için gerekli olan
bilgilerden ;Kumaşın atkı ve çözgü renk raporunun belirlenmesi, enden ve
boydan çekmenin hesabı,tarak eni hesaplama,tarak numarası,toplam çözgü tel
sayısı hesaplama,çözgü ve atkı ağırlığının bulunması
|
HEDEF DAVRANIŞLAR :
|
·
Kumaşın atkı ve çözgü renk raporunu belirleyebilme
·
Enden ve boydan çekmeyi hesaplayabilme
·
Tarak eni hesaplayabilme
·
Tarak numarası,toplam çözgü tel sayısı hesaplayabilme
·
Çözgü ve atkı ağırlığını bulabilme
|
DERS SÜRESİ:
|
40 DK
|
KULLANILAN YÖNTEMLER :
|
Sunuş Yoluyla Anlatım
|
ARAÇLAR :
|
Lup,
iğne,
hassas
terazi,
desen
kağıdı,
renkli
kalemler,
kumaş
numunesi,
hesap
makinesi,cetvel, makas.
|
MATERYAL TASARIMI :
|
Bu
bölüm için öğretim materyali olarak sunulan fikir ; Dokuma kumaş analiz
bilgilerini değerlendirerek bilgilerin hesaplanması için mıcrosoft excel de
basit bir formül oluşturmaktır.Örneğin; Kumaşın atkı çözgü renk raporunu
oluştururken birkaç tuşla aynı raporu sınıflandırabilen ve bunu atkıda da
uygulayabilme imkanı olan bir formül oluşturmaktır. Böylece öğrenciye Dokuma
kumaş tasarım programları edinmeden varsa akıllı tahta aracı ile derste konuyu daha etkin ve basit bir
şekilde anlatabilecektir.
|
DERS İÇERİĞİ
|
Çözgü ve atkı raporunun belirlenmesi
Dokuma
kumaşlarda farklı görünümler elde etmek için dokuma örgülerinin yanında farklı
cins, yapı ve renklerde ipliklerde kullanılır. Bu ipliklerin çözgü ve atkıdaki
sırası ve sayısı bir rapor olarak tablo üzerinde gösterilir.
Verilen
numune kumaş üzerinde renkli iplikler incelenerek renk raporları tespit edilir. Tespit edilen çözgü ve atkı
renk raporunu oluşturan iplikler lup ve analiz tığı kullanılarak sayılır ve
tabloya işaretlenir. Çözgü renk raporu planı gösterilirken kenar çözgü
iplikleri de gösterilmelidir. Ekose ve pano desenli kumaşlarda rapor, kumaş
kenarına eşit mesafede olacak şekilde ortalanmalıdır. Bunun için çözgü renk
raporu planı yapıldıktan sonra istenen toplam çözgü tel sayısında kaç renk
raporu olacağı hesaplanır. Çözgü raporu tam sayı çıkmaz ise tam sayı, rapor
sayısı kabul edilir ve hesaplamalar buna göre
yapılır.
Enden ve boydan çekmenin tespiti
Kumaş,
dokuma makinesinde dokunduğu sırada cımbarlar ile gerdirildiğinden cımbarlardan
geçtikten sonra eninde ve boyunda kısalma olur. Bunun nedeni çözgü ve atkı
ipliklerinin birbiriyle bağlantılar yapmasıdır. Bu kısalma ham kumaş eninin ve
boyunun küçülmesi anlamına gelir. Kumaş üzerindeki atkı ve çözgü sıklıkları
dokuma sonrasında kısalmalardan dolayı artar. Bunların dışında kumaşa yapılan
bitim işlemleri sonucunda da kumaşta çekmeler meydana gelir. Kumaş üzerindeki
ipliklerin dokuma işleminden önceki uzunlukları ile dokunduktan sonraki
kıvrımlı uzunluklarının oranına çekme oranı denir ve % çekme oranı olarak ifade
edilir.
Atkı ve çözgü ipliklerinin kumaş üzerindeki
çekme oranlarının hesaplanabilmesi için numune kumaştan belirli sayıda
(ortalama 10 iplik) atkı ve çözgü ipliği sökülerek kıvrımlı ve kıvrımları
açılmış (gergin uzunluk) uzunlukları cetvel ile ölçülür. İpliklerin kıvrımlı
uzunlukları iplik sökülmeden numune kumaş üzerinde ölçülebilir. İpliklerin
gergin uzunlukları ölçülürken ipliğin esnetilmemesi sadece kıvrımlar açılacak
kadar gerginlik uygulanması gerekir. Kıvrımlı uzunlukları ve gergin uzunlukları
toplanarak oranlama yöntemiyle % çekme oranı hesaplanır. Bulunan değer daha
sonraki işlemlerde kullanılır.
Örneğin;
İplik Sayısı
|
Kıvrımlı uzunluk (Numune kumaştaki uzunluk)
|
Gergin uzunluk
|
1. iplik
|
5
|
5,4
|
2. iplik
|
5
|
5,5
|
3. iplik
|
5
|
5,4
|
4. iplik
|
5
|
5,4
|
5. iplik
|
5
|
5,5
|
6. iplik
|
5
|
5,3
|
7. iplik
|
5
|
5,4
|
8. iplik
|
5
|
5,4
|
9. iplik
|
5
|
5,4
|
10. iplik
|
5
|
5,5
|
Toplam ölçülen uzunluk
|
50
|
54,2
|
Ortalama Uzunluk
|
5
|
5,4
|
Çekme miktarı =
5,4–5 = 0,4 cm
% çekme: 5,4cm iplik 0,4çekmiş
ise 100 cm iplik X
cm çeker
% çekme = 100 x
0,4 / 5,4 = % 7,40 olur.
Bu
hesaplamalarla elde edilen sonuç dokumadan kaynaklanan %çekme oranıdır. Mamul
kumaş hesaplamaları yapılırken bitim işlemlerinden kaynaklanan % çekme oranları
da eklenmelidir.
Tarak Eninin hesaplanması
Kumaş dokuma tezgâhında dokunurken
çözgü ipliklerinin dokuma tarağı üzerindeki genişliği tarak enidir ve “TE”
harfleriyle ifade edilir. Çözgü ipliklerinin tarak üzerindeki eni, atkı
ipliğinin gergin uzunluğuna ve tarak enine eşittir. Mamul kumaştan sökülen atkı
ipliğinin gergin uzunluğu, o kumaşın tarak enine eşittir. Ancak çoğunlukla
kumaş analizi sırasında, mamul kumaştan küçük boyutlarda numune kumaş
kullanıldığından kumaşın bilinen ya da olması istenen kumaş enine atkı ipliğinin gergin uzunluğu oranlanarak
tarak eni hesaplanır.
Dokunacak
kumaşın tarak eni dolayısıyla kumaş eni, dokuma makinesinde kullanılabilecek
tarak boyuyla sınırlıdır. Bu da dokuma makinesinin cinsine ve üretici firmaya
göre değişiklikler gösterebilmektedir. Ayrıca dokunan kumaşın cinsine ve
kullanım yerine göre de kumaş eni ve tarak eni farklılık gösterir
Tarak eni
hesaplanırken kumaş kenarı da dikkate alınmalıdır. Kumaş kenarları kumaş enine orantılı olarak değişiklik
gösterebilir. Kumaş kenarlarında kullanılan çözgü sıklığı kumaşın zemininde
kullanılan çözgü sıklığının genel olarak iki katıdır. 150 cm’lik bir kumaşta
her iki taraftan kenarlar 1 cm olarak düşünüldüğünde,
Kenar uzunluğu 1 cm + Zemin kumaş eni148 cm + 1 cm kenar
uzunluğu= 150 cm kumaş eni olacak şekilde hesaplanır
Tarak numarası, toplam çözgü tel
sayısı ve dişten geçen tel sayısının bulunması
Dokuma
tarağının belirli bir uzunlukta bulunan diş boşluğu sayısına tarak numarası
(TN) denir. Bu uzunluk 10 cm ya da 1 cm’dir.
Toplam çözgü
tel sayısı genel olarak 1 cm’de bulunan çözgü tel sayısının kumaş enine
çarpımıyla bulunur. Ancak toplam çözgü tel sayısı bulunurken kenarda kullanılan
çözgü iplikleri, tarak eni ve dişten geçen tel sayısı dikkate alınmalıdır.
Dişten geçen tel sayısı kumaş eni boyunca aynı ise tarak numarasıyla dişten
geçen tel sayısı çarpılarak taraktaki çözgü sıklığı hesaplanır. Taraktaki çözgü
sıklığı ile zemin tarak eni çarpılarak zemin çözgü tel sayısı ve kenar çözgü
telleri eklenerek toplam çözgü tel sayısı bulunur. Kenar çözgü iplikleri
hesaplanırken genel olarak zemin çözgü sıklığının iki katı olarak düşünülür
ancak kumaşın özelliğine göre buna karar verilir.
Dişten geçen
tel sayısı tespit edilirken kumaşın örgüsü, gücü taharı, çözgü sıklığı, iplik
özelliği dikkate alınır. Ham kumaşlarda veya çözgü sıklığı az olan kumaşlarda
dokuma sırasında oluşan tarak izleri belli olabileceğinden dişten geçen tel
sayısı kumaşa lupla bakıldığında da tespit edilebilir. Dişten geçen tel sayısı
kumaş eninde aynı ise tarak numarasıyla ifade edilir (TN 16/2; 10/1; 10/3
gibi).
·
Tarak
numarası 10 cm’deki diş boşluğuyla ifade edildiğinde:
TN= Toplam çözgü tel sayısı x 10
/ TE x
dişten geçen tel sayısı
Formülü kullanılarak tarak numarası
hesaplanır.
Tarak
numarası hesaplanırken sonuç tam sayı olarak çıkmadığı durumlarda küsurat tam
sayı olacak şekilde tamamlanır.
Toplam çözgü tel sayısının hesaplanması:
Kenarlar
dikkate alınmadığında toplam çözgü tel sayısı (TÇTS) 1cm’deki çözgü tel
sayısının kumaş eniyle çarpımıyla bulunur.
Kenarlar
dikkate alındığında TÇTS bulunması:
TN: 16/2
TE: 1 cm +
161 cm + 1 cm olduğunda
16 x 2
= 32 cm’deki çözgü tel sayısı bulunur. 32
x 161= 5152 zemin çözgü tel sayısı
(ZÇTS)
32 x 2
= 64 bir kenar için kenar çözgü tel sayısı (KÇTS) TÇTS= 64 + 5152 + 64 = 5280
toplam çözgü tel sayısı bulunur.
Çözgü ve atkı ağırlığının bulunması
1 metre
kumaşta bulunan çözgü ve atkı ipliklerinin ağırlığının hesaplanmasıdır. Çözgü ve
atkı ağırlığı hesaplanırken iplik numarasının numara metrik cinsinden değeri
kullanılır. Atkı ağırlığı hesaplanırken tarak eni metre cinsinden alınır.
DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
|
Derse Katılma : %25
Kumaşın
atkı ve çözgü renk raporunu
belirleyebilme :%15
Enden
ve boydan çekmeyi hesaplayabilme: %15
Tarak
eni hesaplayabilme: %15
Tarak
numarası,toplam çözgü tel sayısı hesaplayabilme: %15
Çözgü
ve atkı ağırlığını bulabilme: %15
Yorumlar
Yorum Gönder